Verandering in de culturele sector: zichtbaar of niet meer dan een loze kreet?
TERUG IN DE TIJD
ROZENTHEATER – De plek waar de strijd om een inclusieve cultuursector voor Fatima Essahsah (35) onherroepelijk duidelijk werd.
“Na mijn opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming aan de HvA had ik er mijn eerste baantje gescoord als productieleider en educatief medewerker. Hoewel ik het naar mijn zin had met collega’s en het werk mij op het lijf geschreven stond zorgde het gebrek aan diversiteit — op de werkvloer en in het publiek — voor een akelig gevoel. Ik was onderdeel van de culturele sector en tegelijkertijd voelde ik me machteloos. Ik had als productieleider medezeggenschap over het programma van het theater. Toch voelde ik mij met mijn culturele achtergrond niet altijd begrepen. Ik miste diversiteit in het publiek. Dat stukje verbinding van culturen. Al vrij snel kwam ik erachter dat deze roerige tijd ook voor mijn zielsmissie stond: zorgen voor daadwerkelijke
representatie in de culturele sector. Dit voelde als het moment. Míjn moment om het verschil te maken.”
OP EIGEN HOUTJE VERDER
HET EXPERIMENT Fatima schreef een nieuwe missie: “Het was duidelijk dat ik mij niet thuis voelde in het wereldje waar ik werkte. Ik nam het heft in eigen hand. Meer diversiteit in de culturele sector moest en zal er komen. Zo ben ik ook letterlijk, weliswaar als zelfstandige in het Rozentheater, mijn allereerste evenement begonnen. Ik bracht verschillende kunstdisciplines samen met mijn eigen project- en adviesbureau, destijds onder de naam FanZ Productions, nu Bureau YAN. Al snel zag ik het effect terug in het publiek. Het publiek was divers. Ik zag alle kleuren die je maar kunt bedenken met eigen ogen terug in de bühne.”
“Voor het eerst een inclusief programma terugzien in het theater voelde onoverwinnelijk.”
BUREAU YAN “Met de programma’s van Bureau YAN bieden we een multiculturele doelgroep op een toegankelijke manier verschillende netwerkmogelijkheden en carrièrekansen in de culturele sector. Ik zal er niet omheen draaien, ik ben een Marokkaanse vrouw, ik snap heel goed dat ik met mijn uiterlijk voorkomen een makkelijkere ingang heb bij personen die uit sociale en achterstandswijken komen. Een bekend gezicht voelt altijd vertrouwd. Daar ben ik nodig. Tegelijkertijd wil ik net zo onmisbaar zijn voor de culturele instanties die hunkeren naar meer diversiteit.”
TWAALF JAAR IMPACT
ROLMODEL EN INTERMEDIAIR Dat er een nieuwe schakel in de culturele sector geboren was om meer diversiteit de sector in te jagen was onmiskenbaar. Inmiddels is Fatima benoemd tot één van de 63 culturele bereikers door het Parool en AMVJ Fonds, Amsterdamse Held door Netwerk Amsterdamse Helden en onderdeel van de adviesgroep van Burgemeester Femke Halsema. Vandaag de dag viert Bureau YAN twaalf jaar ondernemerschap. Zijn er meer dan twaalfhonderd jongeren en (jong)volwassen bereikt met maatschappelijke projecten. Meer dan zeventig stage-, studie- en werkplekken bemiddeld. En hebben meer dan 200 cursisten het certificaat voor een deelname aan het Amsterdam Fashion College – een alternatief onderwijsprogramma over ondernemerschap in de culturele sector.
“Ik haal de motivatie nog elke dag uit mijn omgeving. Mijn zoontje Yanis (4) in het bijzonder. Ik heb vaak gedacht: ‘wat als ik als ondernemende moeder in de sector het verschil kan maken vóór hem?’ Dat hij niet gediscrimineerd wordt op basis van zijn achternaam of etniciteit. Ik zie en hoor het nog vaak gebeuren. Mijn zoontje zal in een andere tijd leven. Ik hoop dat ieder kind met een migratieachtergrond mening vergaderruimte storm mag lopen waar dit eerder niet voor te stellen was. Dit had ik mezelf ook meer dan gegund.”
“Is de roep naar een inclusieve sector een race zonder eind? Ik betrap mezelf op de gedachte.”
DIVERSITEIT EN INCLUSIVITEIT
VERLOREN MISSIE? “Af en toe heb ik momenten dat ik denk: ‘o, jongens, hebben we het er nog steeds over?’ Er valt niet te ontkennen dat er een positieve beweging op gang is gekomen. Representatie doet ertoe. Er is wel degelijk veel veranderd wanneer je kijkt naar de bladenredacties, reclame- en televisiewereld. Ook de cultuursector staat open voor verandering. Samenwerkingspartners van YAN onder andere het van Gogh Museum, Kunstbende Noord-Holland,Denim City en Netwerk Amsterdamse Helden openen deuren. Maar, we hebben nog een lange weg te gaan. Bij lange na is niet alle verandering oprecht. Laten we eerst kijken naar de intentie: zijn de culturele instanties die het hardst roepen diversiteit aan het etaleren of willen zij inhoudelijk werken aan het diversiteitsbeleid binnen de organisatie? Het laatste vraagt om een reorganisatie bij ruim 80%
van de culturele instanties.”(ON)MACHT EN DAADKRACHT
“Ook ik ben er net zoals de rest van Nederland en de culturele sector nog lang niet. Sofia Sabbar — oud deelneemster aan het Amsterdam Fashion College – hield mij de spiegel pijnlijk voor toen zij vertelde dat zij al 20 jaar ongedocumenteerd in Nederland woont. Dat raakte enorm. Vanaf dat moment heb ik er alles aan gedaan om haar te ondersteunen bij dit proces. Tijdens haar deelname heeft ook zij de titel ‘Amsterdamse Held’ mogen ontvangen en is benoemd tot ambassadeur van het Amsterdam Fashion College. Ze is een voorbeeld voor velen. Heeft altijd een helder doel voor ogen gehad. En maakt nu met een sterke dosis daadkracht het verschil als ondernemer in het onderwijs als ‘Juf Soof’. Onlangs heeft Sofia het fantastische nieuws ontvangen dat ze nu officieel een Nederlander is. “Bureau YAN is in de uitspraak van de rechter benoemd als blijk van integratie. Opnieuw een bevestiging dat bureau YAN zoveel meer is en betekent voor een ander. Dat bureau YAN een verschil heeft mogen maken in haar documentatieproces, dat is een cadeautje van het universum. Een kroon op mijn werk.”
Tekst: Raisa Huisden – TOMIE STUDIO